Προσαρμογή στον παιδικό σταθμό: Προτάσεις για μια ομαλή μετάβαση

Ετικέτες

Η έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς είναι μια αγχωτική περίοδος τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς τους – ειδικά για όσους το επιχειρούν για πρώτη φορά. Είτε είστε γονέας βρέφους που ετοιμάζεται να πάει στον βρεφικό σταθμό ή παιδιών δύο ετών και πάνω που ετοιμάζονται για τον παιδικό σταθμό ή το προνήπιο, τότε η περίοδος που έρχεται είναι μια περίοδος προσαρμογής.

Τι ονομάζουμε προσαρμογή;

Προσαρμογή είναι η ικανότητα του ανθρώπου να οργανώνει την ύπαρξή του σύμφωνα με τις εκάστοτε συνθήκες.

Τα παιδιά, από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, περνούν πολλές μεταβάσεις και, συνεπώς, πολλές προσαρμογές. Μερικές από αυτές είναι:

  • Η μετάβαση από τον θηλασμό στο μπουκάλι
  • Η μετάβαση από το γάλα στις στέρεες τροφές
  • Η μετάβαση από την πάνα στην τουαλέτα
  • Η μετάβαση από τη συγκοίμηση στο δικό τους δωμάτιο/ κρεβάτι

Καθεμία από αυτές τις μεταβάσεις θέλει τον δικό της χρόνο προσαρμογής και τον δικό της χειρισμό. Η μετάβαση από το σπίτι στο σχολικό περιβάλλον είναι ακόμα μία προσαρμογή που καλείται να περάσει το παιδί. Η «απομάκρυνση» αυτή επηρεάζει πολλές φορές ψυχολογικά και τις δύο μεριές (γονέα και παιδί), με αποτέλεσμα τα συναισθήματα να μπαίνουν εμπόδιο και να καθυστερούν τη διαδικασία.

Πόσο διαρκεί η προσαρμογή στο σχολικό περιβάλλον;

Η προσαρμογή διαρκεί περίπου 15 ημέρες και το παιδί συνήθως έχει προσαρμοστεί πλήρως στους 2 μήνες.

Για να προσαρμόσουν και οι γονείς τις δικές τους προσδοκίες και να μην αισθάνονται μόνοι σε αυτή τη μετάβαση, έρευνες έχουν δείξει ότι μέχρι και το 80% των παιδιών παρουσιάζει δυσκολίες προσαρμογής κατά τον πρώτο μήνα φοίτησης στο σχολείο!

Χρειάζεται να γνωρίζουμε πως η προσωπικότητα του παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο στην προσαρμογή του σε νέα περιβάλλοντα. Έτσι, το κάθε παιδί, ανάλογα με την προσωπικότητά του, ανταποκρίνεται με διαφορετικό τρόπο και προσαρμόζεται με διαφορετικό ρυθμό στην καινούργια σχολική πραγματικότητα. Κάθε παιδί χρειάζεται τον δικό του χρόνο και ψυχολογικό χώρο για να μπορέσει να επεξεργαστεί τα νέα ερεθίσματα.

Τα στάδια της προσαρμογής

Το πρώτο διάστημα (1-2 εβδομάδες), τα παιδιά βιώνουν άγχος για τη νέα συνθήκη που καλούνται να διαχειριστούν και ανασφάλεια που απομακρύνονται από τους γονείς τους και το οικείο περιβάλλον τους, το σπίτι τους. Είναι το λεγόμενο «άγχος αποχωρισμού» και θα πρέπει να μάθουν να το διαχειρίζονται.

Μετά τις δυο πρώτες εβδομάδες, τα συναισθήματά τους είναι κατά κύριο λόγο συγκρουσιακά. Από τη μία πλευρά νιώθουν χαρά για το σχολείο, καθώς τους αρέσει που βρίσκονται ανάμεσα σε συνομηλίκους τους και παίζουν όλοι μαζί, και από την άλλη νιώθουν λύπη που φεύγουν από το σπίτι.

Σταδιακά, τα αρνητικά συναισθήματα των παιδιών μειώνονται και η ανασφάλειά τους υποχωρεί πλήρως.  Το μέσο διάστημα που κρατάει η προσαρμογή στον παιδικό σταθμό είναι γύρω στους δυο μήνες.

Προτάσεις για να πετύχετε μια ομαλή προσαρμογή

Τι να κάνετε πριν αρχίσει το σχολείο

  • Ξεκινήστε την κοινωνικοποίησή του. Φροντίστε να έρθει το παιδί σας σε επαφή με άλλα παιδιά πολύ προτού ξεκινήσει τον παιδικό σταθμό. Αν είναι δυνατόν, κανονίστε μια συνάντηση για παιχνίδι με παιδιά από την τάξη του για να νιώθει πιο οικεία όταν θα ξεκινήσει το σχολείο.
  • Ενημερώστε το παιδί με ειλικρίνεια για αυτήν την αλλαγή. Προσπαθήστε να του δώσετε μια όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστική εικόνα της κατάστασης που θα αντιμετωπίσει εκεί, ώστε να μην πέσει από τα σύννεφα στην πρώτη αναποδιά και αρνηθεί να πάει ξανά στο σχολείο. Ενημερώστε το για την απόφασή σας να ξεκινήσει παιδικό σταθμό και για τους λόγους που σας έκαναν να πάρετε αυτήν την απόφαση (π.χ. επειδή πρέπει να επιστρέψετε στη δουλειά ή επειδή είναι κατά τη γνώμη σας η σωστή ηλικία). Συγκεκριμένα, εξηγήστε στο παιδί: τι είναι παιδικός σταθμός και όσα πρόκειται να συμβούν εκεί – πώς θα περνάει τις ημέρες του εκεί, τι θα κάνει και ποιος θα το φροντίζει – πως πάντα θα γυρνάει στο σπίτι και πως πάντα θα το περιμένετε με χαρά – πού θα είστε εσείς και τι θα κάνετε την ώρα που αυτό θα είναι στον παιδικό σταθμό (για ένα παιδί που περνούσε όλο τον χρόνο του με τη μαμά του στο σπίτι, δεν είναι περίεργο να απορεί με τι θα ασχολείται η μαμά του τώρα που αυτό δε θα είναι εκεί).
  • Επισκεφθείτε μαζί τον παιδικό σταθμό. Καλό θα ήταν να επισκεφθείτε τον παιδικό σταθμό λίγες ημέρες νωρίτερα, ώστε να εξοικειωθεί με τους χώρους. Δείξτε του την τάξη του, την αίθουσα που θα τρώει και την αυλή. Αφήστε το να παρατηρήσει και να εξερευνήσει τον χώρο, κάτι που θα του επιτρέψει να ανακαλύψει τα παιχνίδια με τα οποία θα παίξει μόλις αρχίσει το σχολείο.
  • Γνωρίστε τη δασκάλα του. Βρείτε την ευκαιρία να τη ρωτήσετε για τις ρουτίνες και τις συνηθισμένες δραστηριότητες. Μπορείτε να εισάγετε κάποιες από αυτές στο σπίτι για να αρχίσει να εξοικειώνεται το παιδί. Επίσης, μπορείτε να τη ρωτήσετε πώς διαχειρίζεται το άγχος αποχωρισμού των παιδιών τις πρώτες ημέρες και πώς θα δομηθεί η πρώτη εβδομάδα ώστε να γίνει η μετάβαση του παιδιού σας ευκολότερη.
  • Εισάγετε σταδιακά το παιδί σε δραστηριότητες που συχνά λαμβάνουν χώρα στην τάξη. Για παράδειγμα, ένα παιδί που έχει συνηθίσει να ζωγραφίζει με χαρτί και μαρκαδόρους στο σπίτι, θα νιώσει άνετα όταν διαπιστώσει ότι υπάρχουν μαρκαδόροι και χαρτί στην τάξη του.
  • Συμπεριλάβετε το παιδί στην όλη διαδικασία. Αγοράστε παρέα την τσάντα του, το παγούρι του κλπ. Αφήστε το παιδί να διαλέξει το ίδιο τα ρούχα που θα φορέσει την πρώτη μέρα, καθώς και τα παπούτσια του.
  • Διαβάστε μαζί αντίστοιχα παιδικά βιβλία. Αγοράστε βιβλία που προετοιμάζουν το παιδί για την πρώτη ημέρα στο σχολείο. Ξεφυλλίστε τα και διαβάστε τα μαζί, παρατηρήστε τις εικόνες και συζητήστε για το πώς νιώθουν οι ήρωες. Φτιάξτε μια ιστορία με τον αγαπημένο του ήρωα στην ίδια κατάσταση.
  • Παίξτε παιχνίδια ρόλων. Βάλτε το παιδί σας να κάνει τον δάσκαλο του παιδικού σταθμού και γίνετε εσείς ο μαθητής του. Εναλλακτικά, βάλτε τα κουκλάκια/ζωάκια του  ή τα playmobil σε συνθήκη σχολείου.
  • Μιλήστε στο παιδί για τη δική σας εμπειρία. Αποκαλύψτε του πως είχατε κι εσείς άγχος και φόβο την πρώτη μέρα στο δικό σας σχολείο, δείχνοντάς του ότι αυτά τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά. Ακόμη, δώστε το παράδειγμα κάποιου άλλου παιδιού που γνωρίζει και συμπαθεί και περιγράψτε πώς εκείνο ξεπέρασε τους φόβους του, αποφεύγοντας να κάνετε συγκρίσεις.
  • Ξεκινήστε τη σχολική ρουτίνα νωρίς. Για να μειώσετε το άγχος και να μεταβείτε ομαλά στις νέες συνήθειες, προσαρμόστε τις ώρες ύπνου και αφύπνισης μερικές εβδομάδες πριν ξεκινήσει το σχολείο. Οι ρουτίνες είναι καθησυχαστικές τόσο για εμάς όσο και για τα παιδιά. Διαβάστε μια χαλαρωτική ιστορία πριν τον ύπνο κάθε βράδυ, ώστε το παιδί σας να αποκοιμιέται με παρήγορες σκέψεις.

Τι να κάνετε την πρώτη ημέρα

  • Επανασυστήστε ήρεμα τη δασκάλα στο παιδί σας και στη συνέχεια κάντε ένα βήμα πίσω. Έτσι, θα επιτρέψετε στη δασκάλα να αρχίσει να χτίζει μια σχέση με το παιδί σας. Αυτό θα του περάσει το μήνυμα ότι οι γονείς του εμπιστεύονται τη δασκάλα του και, άρα, θα είναι χαρούμενο και ασφαλές υπό τη φροντίδα της.
  • Δώστε ένα αγαπημένο αντικείμενο στο παιδί εάν χρειάζεται. Μπορείτε να δώσετε στο παιδί να έχει μαζί του ένα αγαπημένο παιχνίδι, το πανάκι του ή κάτι δικό σας, ώστε να το χρησιμοποιεί όταν νιώθει ότι του λείπετε. Ενημερώστε τη δασκάλα του, προκειμένου να επιτρέπει στο παιδί να βγάζει από την τσάντα του το αντικείμενο που διάλεξε όταν αρχίζει να κλαίει, κυρίως για τις πρώτες ημέρες.
  • Τη στιγμή της αναχώρησης από τον σταθμό να είστε τρυφεροί και αποφασιστικοί. Αγκαλιάστε το και αποχαιρετήστε το σύντομα. Να το αποχαιρετήσετε γλυκά, σταθερά, σύντομα και χωρίς ενοχές. Χαμογελάστε του, πάρτε το αγκαλιά, δώστε του ένα φιλί και πείτε του ότι το αγαπάτε. Μη φύγετε χωρίς να αποχαιρετήσετε το παιδί.
  • Μην το σκάσετε στα κρυφά, αλλά και μην καθυστερήσετε να φύγετε. Μην προσπαθήσετε να αποφύγετε την αναστάτωση του αποχωρισμού με το να το σκάσετε στα κρυφά όταν το παιδί δε σας βλέπει. Όταν διαπιστώσει ότι έχετε φύγει -κι αυτό θα συμβεί σίγουρα, αργά ή γρήγορα-, θα νιώσει την ίδια θλίψη που θα ένιωθε αν σας είχε δει να απομακρύνεστε και, επιπλέον, θα αισθανθεί προδομένο και εγκαταλελειμμένο. Από την άλλη, ένας μακροσκελής αποχαιρετισμός μπορεί να ενισχύσει την αίσθηση του παιδιού ότι το σχολείο είναι ένα κακό μέρος.
  • Στην περίπτωση που το παιδί αρχίσει να κλαίει, προσπαθήστε να παραμείνετε ψύχραιμοι και μιλήστε του με καθησυχαστικό τρόπο. Τονίστε του πως το αγαπάτε και το εμπιστεύεστε και πως σύντομα θα επιστρέψετε για να το πάρετε σπίτι. Μπορείτε να αναφέρετε μια συγκεκριμένη ώρα και μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, π.χ. «Θα έρθω να σε πάρω πριν το μεσημεριανό και θα καθίσουμε να φάμε μαζί». Ακόμα κι αν συνεχίσει να κλαίει, απομακρυνθείτε ήρεμα και με σιγουριά, χωρίς να του δείξετε την αναστάτωσή σας. Μπορείτε να επικοινωνήσετε τηλεφωνικά λίγο αργότερα με τον παιδικό σταθμό, ώστε να βεβαιωθείτε πως το παιδί έχει ηρεμήσει.
  • Μόλις φύγετε, μη γυρίσετε πίσω. Αφού πείτε «αντίο», μη γυρίσετε για κανέναν λόγο στη σχολική αίθουσα για μία ακόμα αγκαλιά ή για να βεβαιωθείτε ότι το παιδί είναι μια χαρά. Ακόμα κι αν έκλαιγε γοερά πριν από λίγα λεπτά, το πιθανότερο είναι να σταμάτησε μόλις γυρίσατε την πλάτη σας για να φύγετε. Να θυμάστε ότι τα περισσότερα παιδιά τα πάνε καλά μόλις φύγουν οι γονείς τους. Η επιστροφή σας θα του προσφέρει απλώς άλλον έναν γύρο από αγωνία και στρες, γιατί θα πρέπει να προσαρμοστεί στην απουσία σας για δεύτερη φορά μέσα σε λίγα λεπτά.
  • Μια σταθερή και προβλέψιμη ρουτίνα αποχαιρετισμού μπορεί να κάνει τον αποχωρισμό ευκολότερο. Κάποιοι γονείς χαιρετούν από το παράθυρο της τάξης ή κάνουν μια αστεία γκριμάτσα αποχαιρετισμού, ενώ άλλοι έχουν μια ειδική χειραψία πριν τον αποχωρισμό.
  • Φροντίστε να είστε λίγα λεπτά νωρίτερα για να παραλάβετε το παιδί σας. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Το να βγει από το σχολείο και να μη σας δει αμέσως θα εντείνει οποιεσδήποτε ανησυχίες του.
  • Δείξτε χαρούμενοι όταν πάρετε το παιδί το μεσημέρι. Στο σχόλασμα πείτε του πόσο χαίρεστε που το βλέπετε και πόσο περήφανο πρέπει να είναι για τον εαυτό του που τα κατάφερε στο νέο του ξεκίνημα. Αποφύγετε να δείξετε αγωνία και μην πιέσετε το παιδί να σας πει πώς ήταν η πρώτη του μέρα. Ίσως δεν είναι έτοιμο ακόμα να εκφραστεί. Αν εκφράσει τη δυσαρέσκειά του, καθησυχάστε το πως με τον καιρό θα είναι καλύτερα. Μπορείτε να διαβάσετε ξανά ένα βιβλίο ή να μιλήσετε για τη δική σας εμπειρία.
  • Αποφύγετε να βομβαρδίσετε τη δασκάλα με προσωπικά αιτήματα, ερωτήσεις και πληροφορίες. Η πρώτη μέρα του σχολείου δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για κάτι τέτοιο. Θυμηθείτε ότι το παιδί σας είναι ένα από τα 15 ή 20 παιδιά της τάξης. Εμπιστευθείτε ότι η δασκάλα είναι επαγγελματίας, θα κάνει το παιδί σας να νιώσει ευπρόσδεκτο και θα το βοηθήσει να αισθανθεί μέλος της σχολικής κοινότητας.
  • Καταπολεμήστε τους δικούς σας φόβους και το άγχος αποχωρισμού. Πολλές φορές οι γονείς ανησυχούμε για το πώς θα τα πάει το παιδί μας. Βλέπουμε δυσκολίες που μπορεί να το εμποδίσουν, π.χ. «Φοβάμαι γιατί είναι ντροπαλός και θα ζοριστεί» ή «Θα του λείπω και θα κλαίει συνεχώς» και άλλα παρόμοια. Με τον τρόπο αυτό, του μεταφέρουμε τα δικά μας συναισθήματα. Αν το παιδί δει εμάς ανήσυχους, θα θεωρήσει τον φόβο του δικαιολογημένο και δε θα κάνει καμία προσπάθεια να τον αντιμετωπίσει. Επίσης, είναι σημαντικό να είμαστε οι ίδιοι έτοιμοι να επιτρέψουμε στο παιδί μας να μεγαλώσει. Ας αναρωτηθούμε πόσο είμαστε πραγματικά έτοιμοι να το αποχωριστούμε.

Τι να κάνετε τις επόμενες ημέρες

  • Μείνετε σταθεροί στην απόφασή σας. Σε κανέναν δεν αρέσει να βλέπει το παιδί του να κλαίει και να παρακαλάει για να μην πάει στον παιδικό, όμως από τη στιγμή που το αποφασίσατε, είναι σημαντικό να παραμείνετε σταθεροί στην απόφασή σας. Αν κάθεται τρεις μέρες στο σπίτι για κάθε μία που πηγαίνει στον σταθμό, οι πιθανότητες να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα είναι ελάχιστες. Στην επιστροφή στο σπίτι προετοιμαστείτε για ένα πιο κουρασμένο νήπιο. Μπορεί να δείχνει τον χειρότερο εαυτό του, καθώς χρησιμοποιεί τη μαμά για να βγάλει την ένταση της ημέρας.
  • Διευκολύνετε τη διαδικασία αποχωρισμού. Αν το παιδί σας δακρύζει όταν το αποχαιρετάτε, ακολουθήστε τη ρουτίνα αποχαιρετισμού σας και καθησυχάστε το ότι θα είναι καλά και ότι θα το περιμένετε στο τέλος της ημέρας. Αν συνεχίζει να δυσκολεύεται να σας αποχωριστεί, δείτε αν η δασκάλα μπορεί να του δώσει μια ειδική αποστολή κάθε πρωί για να διευκολύνει τη μετάβαση.
  • Δημιουργήστε μια ήρεμη ρουτίνα στο σπίτι με προγραμματισμένες ώρες ύπνου και ξεκούραστα πρωινά. Να έχετε κατά νου ότι αν χρειάζεται να ξυπνάτε τα παιδιά σας το πρωί, σημαίνει ότι δεν κοιμούνται αρκετά. Τα παιδιά που δεν είναι ξεκούραστα δεν έχουν τα εσωτερικά αποθέματα για να αντιμετωπίσουν τον αποχαιρετισμό, πόσο μάλλον τις απαιτήσεις της σχολικής ημέρας. Κι εσείς φροντίστε να κοιμάστε νωρίς, ώστε να μπορείτε να διαχειριστείτε ήρεμα τη βιασύνη του πρωινού και να ξεκινήσει η μέρα σας ευχάριστα.
  • Ενισχύστε τη σύνδεσή σας. Ξεκινήστε την ημέρα του παιδιού σας με μια πεντάλεπτη αγκαλιά και χάδια στο κρεβάτι ή στον καναπέ, δίνοντάς του το 100% της προσοχής σας και της αγάπης σας. Φροντίστε κάθε μέρα, μετά το σχολείο, όταν θα είστε ξανά μαζί, να έχετε ειδικό χρόνο με το παιδί για να συνδεθείτε και να συζητήσετε για την ημέρα του. Δείτε αν έχει φέρει στο σπίτι κάποια σχέδια, ζωγραφιές ή μουτζούρες. Ρωτήστε το για το τι έπαιξε στην τάξη, ποιες ιστορίες διάβασε η δασκάλα, αν βγήκε έξω, κ.λπ. Ακούστε για στοιχεία που δείχνουν τις δυνάμεις και τις προκλήσεις του παιδιού σας. Στο τέλος της ημέρας, προγραμματίστε μια μεγάλη αγκαλιά αφού σβήσετε τα φώτα το βράδυ για να ενισχύσετε το αίσθημα ασφάλειάς του.
  • Το πρόγραμμα έχει… δημιουργικό κενό. Όσο κι αν θέλετε να αναπληρώσετε τον «χαμένο» χρόνο τα απογεύματα και τα σαββατοκύριακα με δραστηριότητες (για να χαρείτε κι εσείς το παιδί, και να χαρεί κι εκείνο ποιοτικό χρόνο με τους γονείς του), καλύτερα να κρατήσετε τις πρώτες μεταβατικές ημέρες όσο πιο απλές γίνεται. Κι αυτό γιατί οι αλλαγές που βιώνει αυτό το διάστημα το παιδί είναι πολλές και χρειάζεται χρόνο για να τις αφομοιώσει και να αποσυμπιεστεί από την πίεση του «χειρισμού του  διαφορετικού».
  • Είναι πολύ σημαντικό να μη συμπέσει η προσαρμογή του παιδιού στον παιδικό σταθμό με κάποιο άλλο σημαντικό γεγονός μέσα στην οικογένεια, όπως η έλευση ενός νέου μωρού, μια μετακόμιση, ένα διαζύγιο ή ένας θάνατος. Ξεκινήστε την προσαρμογή νωρίτερα, αν γνωρίζετε το γεγονός, ή αναβάλλετέ την για αργότερα, αν είναι ξαφνικό.
  • Αν θηλάζετε, μη διακόψετε τον θηλασμό με την έναρξη του παιδικού σταθμού. Περιμένετε ένα ακόμα διάστημα, ώστε το παιδί να έχει εξοικειωθεί πλήρως.
  • Μην επιχειρήσετε ταυτόχρονα την κατάργηση της πάνας ή της πιπίλας. Οι πολλές απότομες αλλαγές μπορεί να αποβούν πολύ βαριές για το μικρό σας και να του δημιουργήσουν σύγχυση ή να το οδηγήσουν στην παραίτηση.
  • Μην τονίζετε τον χρόνο που περνούν τα μικρότερα παιδιά μαζί σας στο σπίτι. Αν υπάρχει μικρότερο αδερφάκι που μένει σπίτι, είναι πιθανό το μεγάλο να ζηλεύει που το μικρό θα παραμείνει σπίτι μαζί σας. Οπότε, φροντίστε να ενημερώσετε το μεγαλύτερο παιδί σας πόσο βαρετά είναι στο σπίτι και πόσο πολύ θα ήθελε το μικρότερο αδερφάκι να μπορεί να πάει στο «σχολείο των μεγάλων παιδιών».
  • Απολαύστε το ότι είστε γονέας ενός παιδιού στον παιδικό σταθμό! Αυτό είναι το πρώτο του βήμα στην προσχολική αγωγή και μια μοναδική περίοδος στην παιδική ηλικία. Απολαύστε την εμπειρία!

Θυμηθείτε, πάντως, πως δεν υπάρχει καμία λύση που να ταιριάζει σε όλες τις οικογένειες για την προσαρμογή των νηπίων τους στον παιδικό σταθμό. Κάθε παιδάκι έχει τη δική του προσωπικότητα και θέλει τον δικό του χρόνο εξοικείωσης με μη γνώριμες συνθήκες. Όσο είστε δίπλα του να του εξηγείτε, να το ακούτε, να το καθοδηγείτε, να το στηρίζετε και να το ενθαρρύνετε, πολύ σύντομα η περίοδος προσαρμογής θα τελειώσει και το παιδάκι σας θα βρει τη θέση του στο πρώτο του σχολείο.

Πηγές