Πώς να μιλήσω στο παιδί μου (προσχολικής ηλικίας) για «δύσκολα» θέματα γύρω από τη σεξουαλικότητα

Ετικέτες

Η φυσική περιέργεια των παιδιών προσχολικής ηλικίας δημιουργεί την τέλεια ευκαιρία για να ξεκινήσετε συζητήσεις και να χτίσετε μια σχέση εμπιστοσύνης. Δεν υπάρχει καλύτερη πηγή από έναν υποστηρικτικό γονέα που είναι πρόθυμος να μιλήσει ανοιχτά και ειλικρινά.

Πώς να αρχίσω να χτίζω την εικόνα σώματος του παιδιού μου;

Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για να θέσετε τα θεμέλια για υγιή και θετικά συναισθήματα γύρω από το σώμα του. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των αρνητικών επιρροών από τους συνομηλίκους, τα μέσα ενημέρωσης/κοινωνικής δικτύωσης και τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες που μπορεί να βλάψουν την εικόνα σώματός του στο μέλλον.

Περιορίστε την ποσότητα αρνητικότητας σχετικά με το σώμα που ακούει το μικρό σας. Δώστε το καλό παράδειγμα. Προσπαθήστε να αποφεύγετε να παραπονιέστε για το πώς φαίνεται το δικό σας σώμα (ειδικά μπροστά στο παιδί σας). Ζητήστε από άλλους ενήλικους και μεγαλύτερα παιδιά που περνούν χρόνο με το παιδί σας να περιορίσουν επίσης την αρνητική συζήτηση για το σώμα.

Αναζητήστε στιγμές για μάθηση. Τα μικρά παιδιά παρατηρούν σώματα που φαίνονται διαφορετικά από τα δικά τους. Αυτές είναι διδακτικές στιγμές που μπορείτε να αξιοποιήσετε για να μιλήσετε με το παιδί σας για το πώς όλα τα σώματα είναι μοναδικά, ότι όλοι είναι όμορφοι με τον δικό τους τρόπο και ότι δεν υπάρχει το τέλειο. Είναι επίσης μια καλή ευκαιρία να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει πώς να είναι σεβαστικό προς τους ανθρώπους που είναι διαφορετικοί από αυτό, και ότι μπορεί να είναι αγενές να μιλάει σε κάποιον για το πώς φαίνεται το σώμα του.

Αγκαλιάστε τη διαφορετικότητα. Πολλοί άνθρωποι με διαφορετικό χρώμα δέρματος αναζητούν κούκλες ή φιγούρες δράσης που μοιάζουν με αυτούς, ή τους διαβάζουν βιβλία με χαρακτήρες της ίδιας φυλής ή εθνότητας, για να ενισχύσουν την εκτίμηση του παιδιού τους για τον δικό τους πολιτισμό ή ταυτότητα. Αλλά είναι καλή ιδέα για ανθρώπους όλων των φυλών και εθνοτήτων —συμπεριλαμβανομένων των λευκών— να εκθέτουν τα παιδιά τους σε ιστορίες και πρόσωπα από ένα ευρύ φάσμα ταυτοτήτων. Έτσι, οι έννοιές τους για το “φυσιολογικό” και το “όμορφο” θα αντικατοπτρίζουν περισσότερο τον ποικιλόμορφο κόσμο στον οποίο ζούμε.

Πώς να αντιμετωπίσω το γυμνό σώμα μέσα στην οικογένειά μου;

Το ζήτημα της έκθεσης του γυμνού σώματος μέσα στην οικογένεια έχει δύο διαστάσεις:

  1. Επιτρέπεται τα παιδιά να κυκλοφορούν γυμνά και έως πότε;
  2. Επιτρέπεται εμείς οι γονείς να κυκλοφορούμε γυμνοί μπροστά στα παιδιά μας και έως πότε;

Στη βάση και των δύο διαστάσεων της γύμνιας είναι η σχέση με το  σώμα μας και η στάση μας για την έκθεσή του. Καθώς εμείς είμαστε οι πρώτοι που επηρεάζουμε τα συναισθήματα του παιδιού μας για το σώμα του, είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε μέσα μας κάποιες ιδέες.

  1. Η παιδική γύμνια

Συνήθως από τη γέννηση έως τις πρώτες σχολικές ηλικίες τα παιδιά δεν έχουν κανέναν λόγο να φοράνε τα ρούχα τους, ούτε να αισθάνονται αμήχανα με το σώμα τους. Είναι η φάση που απολαμβάνουν μια ελεύθερη, χωρίς κοινωνικά ταμπού σχέση με το σώμα τους και εκφράζουν μια φυσική, χωρίς ενοχή περιέργεια για την περιοχή των γεννητικών οργάνων. Τα περισσότερα παιδιά μεταξύ των 4 και 8 ετών αρχίζουν να αναπτύσσουν μια αίσθηση σεμνότητας για το δικό τους σώμα και μια αντίστοιχη αμηχανία με το να βλέπουν το γυμνό σώμα των γονέων τους.

Εδώ ο ρόλος μας είναι να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν ότι η στάση μας απέναντι στην έκθεση του γυμνού σώματος αφορά κατά κύριο λόγο τους καλούς τρόπους και τον σεβασμό προς τον προσωπικό/ιδιωτικό χώρο, και όχι μια στάση μυστική, ενοχική ή ντροπιαστική προς το σώμα μας.

  1. Μπορούν οι γονείς να είναι γυμνοί;

Το ζήτημα της δικής μας ενήλικης γυμνότητας μπροστά στα παιδιά μας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως οι πολιτισμικές αξίες και οι πεποιθήσεις της κάθε οικογένειας, αλλά και τα δικά μας προσωπικά όρια. Η γυμνότητα στο σπίτι, όταν προσεγγίζεται με υγιή και μη σεξουαλικοποιημένο τρόπο, μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αντιληφθούν το σώμα ως κάτι φυσικό και να αναπτύξουν ένα θετικό αίσθημα για αυτό.

Δεν είναι κακό το παιδί να μας δει γυμνούς. Το ίδιο θα μας δείξει πότε δεν αισθάνεται πια άνετα με αυτό. Η ντροπή κάνει την εμφάνισή της αυτόματα και είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα. Το σημαντικό είναι να ακούμε τα παιδιά μας, ακόμα κι όταν δεν εκφράζουν κάτι ρητά.

Εδώ είναι μερικά σημάδια που χρειάζεται να προσέξουμε:

  • συχνές, επίμονες ερωτήσεις για τα ιδιωτικά μέρη όταν είμαστε γυμνοί
  • γέλιο ή προσβολές για τα ιδιωτικά μας μέρη
  • προσπάθεια να αγγίξουν τα ιδιωτικά μας μέρη
  • αποφυγή βλεμμάτων όταν μας βλέπουν γυμνούς
  • κοίταγμα επίμονα στα ιδιωτικά μας μέρη
  • να ζητούν ιδιωτικότητα για τα ίδια
  • να μας ζητούν να καλυφθούμε

Ως ενήλικοι, πρέπει να περάσουμε το μήνυμα ότι όσο φυσικό κι αν είναι ένα γυμνό ανθρώπινο σώμα, καθένας και καθεμιά μας έχει το δικαίωμα να μην επιθυμεί να το εκθέτει ή/και να μην εκτίθεται σε αυτό.

Όταν τα παιδιά νιώθουν άβολα

Για παράδειγμα, ένα παιδί που περνάει έξω από το δωμάτιο των γονιών του ενώ εκείνοι αλλάζουν ρούχα και κλείνει την πόρτα στο πέρασμά του. Με την κίνηση αυτή δείχνει ότι κάτι που μέχρι πρότινος θεωρούνταν αποδεκτό στο σπίτι έχει πλέον αλλάξει, γιατί το παιδί έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται διαφορετικά το σώμα το δικό του και των άλλων.

Η δική μας στάση ως ενήλικοι απέναντι σε αυτήν την αλλαγή πρέπει να εκπέμπει σεβασμό και διακριτικότητα, στη βάση ότι η οικογένεια είναι το πρώτο πλαίσιο στο οποίο το παιδί εκπαιδεύεται στα θέματα της ιδιωτικότητας, του σεβασμού των προσωπικών ορίων και της συναίνεσης.

Αν δεν υπάρχει σεβασμός στην ιδιωτικότητα στο σπίτι, τότε τα παιδιά δε θα περιμένουν να συναντήσουν σεβασμό ούτε εκτός σπιτιού. Το ίδιο ισχύει και για τους δύο γονείς ανεξαρτήτως φύλου – οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη την αίσθηση του παιδιού για ιδιωτικότητα και άνεση.

Όταν οι γονείς νιώθουν άβολα

Αντίστροφα, υπάρχει περίπτωση ο ίδιος ο γονέας να αρχίσει να νιώθει άβολα, π.χ. να κάνει ντους μαζί με το παιδί, καθώς αυτό εισέρχεται στην ηλικία που αρχίζει πια να έχει εμφανές ενδιαφέρον και περιέργεια για τη γεννητική περιοχή.

Αυτό είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να δώσουμε εμείς ένα καλό μοντέλο στα παιδιά μας για το πώς μπορούμε να θέσουμε τα προσωπικά μας όρια, λέγοντας κάτι του τύπου: «θα ήθελα να κάνω το ντους μόνος/η μου από εδώ και στο εξής. Χρειάζομαι τον χώρο μου». Εάν αργότερα νιώσουν κι εκείνα το ίδιο, θα έχουν ένα πρότυπο για το πώς μπορούν να το κάνουν.

Συμπερασματικά:

Δεν υπάρχει μια απάντηση που να ταιριάζει σε κάθε οικογένεια για τη γονική γύμνια.  Το πώς αντιμετωπίζει μια οικογένεια το γυμνό σώμα μέσα στο σπίτι της έχει να κάνει με τις δικές της αξίες. 

Κρατάμε ως γενικό κανόνα ότι η γύμνια μεταξύ γονέων και παιδιών είναι αποδεκτή όσο και οι δύο πλευρές αισθάνονται απολύτως άνετα. Οι γονείς πρέπει να είναι σε επιφυλακή για τυχόν αλλαγές σε αυτό το επίπεδο άνεσης. Η περιστασιακή γύμνια μπορεί να είναι καλή όταν τα παιδιά είναι μικρά, αλλά κάποια στιγμή μπορεί να παρατηρήσετε μια αλλαγή στο επίπεδο άνεσής τους — και το δικό σας.

Ο στόχος με τα παιδιά είναι να ενθαρρύνεται η ευχαρίστηση και η εμπιστοσύνη στο σώμα τους ενώ σταδιακά, με την πάροδο του χρόνου, διδάσκονται οι κανόνες που σχετίζονται με την ιδιωτικότητα και τη συναίνεση.

Τι να κάνω αν το παιδί μου με δει κατά λάθος να κάνω σεξ;

Είναι φυσικό να νιώσετε αμηχανία, αλλά τα παιδιά αυτής της ηλικίας πιθανότατα δε θα έχουν ιδέα τι κάνατε ή τι σημαίνει αυτό. Τη στιγμή εκείνη, προσπαθήστε να είστε ουδέτεροι και να πείτε κάτι όπως, «Είναι ο ιδιωτικός χρόνος της μαμάς και του μπαμπά. Μπορείς να κλείσεις σε παρακαλώ την πόρτα και να πας να παίξεις για λίγο στο δωμάτιό σου;».

Αν έτυχε να φωνάξατε ή να αντιδράσατε με τρόπο που μπορεί να προκάλεσε αναστάτωση στο παιδί σας, μπορείτε αργότερα να ζητήσετε συγγνώμη και να εξηγήσετε ότι απλώς εκπλαγήκατε κι ότι δεν έκαναν κάτι λάθος. Μπορείτε επίσης να τα ρωτήσετε τι είδαν κι αν θέλουν να σας ρωτήσουν εκείνα κάτι, και να αναφέρετε ότι πρέπει να χτυπούν την πόρτα πριν μπουν στα δωμάτια των άλλων.

Μπορείτε να είστε ειλικρινείς με το παιδί σας, αλλά ταυτόχρονα να δώσετε μια εξήγηση που να παραλείπει τις λεπτομέρειες του σεξ, π.χ. «Αυτό είναι κάτι που κάνουν μερικές φορές οι μεγάλοι ιδιωτικά για να αισθανθούν καλά και να δείξουν ότι αγαπούν ο ένας τον άλλο».

Πάντως, δεν είναι επιβλαβές για τα παιδιά να γνωρίζουν ότι το σεξ υπάρχει. Ανάλογα με το επίπεδο άνεσής σας και με το αν έχετε κάνει συζητήσεις για το σεξ νωρίτερα, είναι εντάξει να πείτε απλώς ότι κάνατε σεξ και να δείτε αν τους γεννηθούν μετέπειτα απορίες πάνω σε αυτό.

Πώς να μιλήσω στο παιδί μου για την απόφαση να γίνω γονέας;

Φυσικά και το παιδί σας απέχει πολύ από το να αποφασίσει αν θα γίνει γονέας, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορείτε να μιλήσετε για αυτές τις αποφάσεις. Είναι καλό για τα παιδιά να καταλάβουν ότι οι άνθρωποι επιλέγουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους αν και πότε θα γίνουν γονείς. Μερικοί άνθρωποι γίνονται γονείς και μερικοί όχι — είναι προσωπική επιλογή. Κι αυτό που είναι σωστό για ένα άτομο, δεν είναι πάντα σωστό για κάποιο άλλο. Μπορείτε να μιλήσετε με τα παιδιά σας για το πώς και γιατί αποφασίσατε να γίνετε γονείς, και επίσης να μιλήσετε για άλλους ανθρώπους στη ζωή τους που δεν έχουν παιδιά. Αυτές οι συζητήσεις δεν έχουν στόχο να πείσουν τα παιδιά σας να ακολουθήσουν έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής, αλλά να τους δείξουν ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ζουν οι ενήλικοι τη ζωή τους, να κάνουν επιλογές και να είναι ικανοποιημένοι.

Μπορείτε επίσης να μιλήσετε για το γεγονός ότι μερικές γυναίκες μπορεί να μείνουν έγκυες και να αποφασίσουν ότι δε θέλουν να συνεχίσουν την εγκυμοσύνη. Αυτή η απόφαση πρέπει να είναι δική τους — κανείς δε θα έπρεπε να έχει το δικαίωμα να πάρει αυτήν την απόφαση για αυτές.

Πώς να μιλήσω για τους διαφορετικούς τύπους οικογενειών;

Τα μικρά παιδιά παρατηρούν, και μερικές φορές σχολιάζουν, τα πάντα. Το παιδί σας μπορεί να παρατηρήσει ένα άλλο παιδί στην παιδική χαρά ή στον παιδικό σταθμό που έχει έναν διαφορετικό τύπο οικογένειας από τη δική του — μια οικογένεια με διαφορετικό αριθμό γονέων, ή με τους παππούδες που μεγαλώνουν τα παιδιά, ή με δύο μαμάδες ή δύο μπαμπάδες, ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση.

Αυτές οι παρατηρήσεις είναι καλές διδακτικές στιγμές. Αφιερώστε λίγο χρόνο για να εξηγήσετε στο παιδί σας ότι έχει δίκιο — αυτό που παρατηρεί είναι διαφορετικό από τη δική σας οικογένεια — αλλά ότι δεν υπάρχει τίποτα λάθος με αυτό και ότι μπορούμε πάντα να είμαστε φίλοι με ανθρώπους που είναι διαφορετικοί από εμάς. Με αυτόν τον τρόπο, κατευθύνετε το παιδί σας προς τον σεβασμό των άλλων καθώς μεγαλώνει. Αυτό θα το βοηθήσει επίσης να αναγνωρίσει τον τύπο οικογένειας που θα θελήσει να δημιουργήσει μια μέρα για τον εαυτό του.

Πώς να μιλήσω για τους ρόλους φύλου και τα στερεότυπα;

Τα μικρά παιδιά παίρνουν ιδέες για το τι σημαίνει να είσαι κορίτσι ή αγόρι από τους ανθρώπους γύρω τους — από τον τρόπο που ντύνονται, χτενίζονται, μιλούν και συμπεριφέρονται. Επηρεάζονται επίσης από τα πλαίσια που τους επιβάλλει η κοινωνία από τη στιγμή που γεννιούνται, βασισμένα σε στερεότυπα φύλου. Σκεφτείτε: μπάλες ποδοσφαίρου, φορτηγά και υπερήρωες για τα αγόρια, κούκλες, πριγκίπισσες και ροζ για τα κορίτσια.

Μπορείτε να διευρύνετε αυτά τα στενά πλαίσια φύλου για να συμπεριλάβουν ένα ευρύ φάσμα άλλων επιρροών. Όταν επιλέγετε ένα νέο παιχνίδι ή βιβλίο, ή εγγράφετε το παιδί σας σε μια νέα δραστηριότητα, κάντε στον εαυτό σας αυτές τις ερωτήσεις για να σκεφτείτε αν ενισχύετε τα στερεότυπα φύλου ή όχι.

  • Θα ένιωθα άνετα με αυτήν την επιλογή αν το παιδί μου δεν ήταν το φύλο που είναι; Γιατί ή γιατί όχι;
  • Αυτή η επιλογή διευρύνει ή περιορίζει τις προσδοκίες του παιδιού μου για το ποιος/α θα μπορούσε να γίνει μεγαλώνοντας;
  • Του αρέσουν γενικά τέτοιου είδους πράγματα ή τα επιλέγω μόνο λόγω του φύλου του;

Δώστε τους όσο το δυνατόν περισσότερες επιλογές και προσέξτε τι πραγματικά τους αρέσει, αντί για το τι νομίζετε ότι πρέπει να αρέσει σε κορίτσια ή αγόρια. Λάβετε υπόψη ότι τα στερεότυπα φύλου μπορούν να επηρεάσουν και να περιορίσουν τα αγόρια εξίσου όσο και τα κορίτσια.

Παράλληλα, να είστε προσεκτικοί στο πώς μιλάτε όταν βρίσκεται κοντά σας το παιδί σας. Το να μιλάτε στην κόρη σας (ή μπροστά στην κόρη σας) για το ότι θα μεγαλώσει και θα έχει αγόρια ή θα παντρευτεί έναν άνδρα (και το αντίστροφο), στέλνει το μήνυμα ότι στα κορίτσια πρέπει να αρέσουν τα αγόρια και στα αγόρια πρέπει να αρέσουν τα κορίτσια, και πως οτιδήποτε άλλο είναι λάθος ή μη φυσιολογικό. Παρόλο που τα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν ξέρουν ακόμα τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό, το να υποθέτετε ότι είναι ετεροφυλόφιλα θα μπορούσε να τα κάνει να φοβηθούν να σας μιλήσουν ή να αισθάνονται άσχημα για τον εαυτό τους αργότερα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε θέματα ψυχικής υγείας, δυσλειτουργικές σχέσεις και εμφάνιση περισσότερων επικίνδυνων για την υγεία τους συμπεριφορών όταν φτάσουν στην εφηβεία.

Αν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας μιλάει για το φύλο, προσπαθήστε να το εμπλέξετε σε συζήτηση. Μπορεί να το ακούσετε να κάνει παρατηρήσεις, όπως «Μόνο τα κορίτσια φορούν ροζ» ή να σας εκφράζει μια προτίμηση όπως, «Δε μου αρέσει να παίζω με αγόρια». Ρωτήστε το γιατί πιστεύει κάτι τέτοιο. Αν αυτά που λέει βασίζονται σε στερεότυπα, δώστε του τις σωστές πληροφορίες.

Αν προσπαθείτε σκληρά να καταπολεμήσετε τα στερεότυπα φύλου στο σπίτι σας, αλλά το παιδί σας απλά προτιμά τα τυπικά πράγματα, μην ανησυχείτε. Σε αυτή την ηλικία, πολλά μικρά κορίτσια αγαπούν τις πριγκίπισσες και πολλά μικρά αγόρια αγαπούν τους υπερήρωες και τα αθλήματα. Είναι μέρος της διαμόρφωσης της ταυτότητας φύλου τους και είναι εντάξει. Καθώς το παιδί σας μεγαλώνει, οι προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά του μπορεί να αλλάξουν, και μπορεί να είναι πιο έτοιμο για νέες ιστορίες, παιχνίδια και δραστηριότητες.

Πηγές