Άγχος αποχωρισμού στη νηπιακή ηλικία

Ετικέτες

Αν οι αποχαιρετισμοί με το μικρό σας παιδί συνοδεύονται από φωνές και δάκρυα, τότε πιθανότατα το μικρό σας βιώνει άγχος αποχωρισμού. Καθώς τα παιδιά αρχίζουν να περπατούν, διεκδικούν την ανεξαρτησία τους και απομακρύνονται από τους γονείς τους. Όμως, δεν είναι ακόμα έτοιμα να σας αποχωριστούν πλήρως.

Τα νήπια μπορεί να φέρονται σαν να μπορούν να κάνουν τα πάντα μόνα τους, αλλά μόλις φύγετε, θέλουν να είναι ξανά δίπλα σας γιατί αναζητούν την οικειότητα και την ασφάλεια που τους παρέχετε. Η γνώση ότι αυτή η συμπεριφορά είναι φυσιολογική δεν κάνει την κατάσταση εύκολη στη διαχείρισή της —ούτε για εσάς ούτε για το παιδί σας.

Διαβάστε παρακάτω για να μάθετε περισσότερα σχετικά με το άγχος αποχωρισμού στα νήπια, μαζί με προτάσεις για να ανακουφίσετε τόσο τις ανησυχίες του παιδιού σας όσο και τις δικές σας.

Τι είναι το άγχος αποχωρισμού;

Ουσιαστικά, αναφέρεται σ’ εκείνο το αναπτυξιακό στάδιο όπου το παιδί αισθάνεται άγχος ή φόβο όταν καλείται να αποχωριστεί τους γονείς τους ή τον κύριο φροντιστή του. Το άγχος αποχωρισμού στα νήπια αποτελεί μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης.

Αρχικά, τα μωρά προσαρμόζονται αρκετά καλά σε άλλους φροντιστές. Οι γονείς πιθανώς αισθάνονται περισσότερo άγχος σχετικά με τον αποχωρισμό απ’ ότι τα βρέφη! Όσο οι ανάγκες τους ικανοποιούνται, τα περισσότερα μωρά κάτω των 6 μηνών προσαρμόζονται εύκολα σε άλλους ανθρώπους.

Στη συνέχεια, τα παιδιά μεταξύ 7 και 12 μηνών αναπτύσσονται σε πιο ανεξάρτητα νήπια, αλλά είναι πιο αβέβαια σχετικά με τον αποχωρισμό από τον γονέα. Γύρω στους 9 μήνες είναι η περίοδος κατά την οποία αναπτύσσεται το άγχος αποχωρισμού και το στάδιο αυτό φτάνει στο αποκορύφωμά του περίπου στους 18 μήνες.

Η χρονική στιγμή και η ένταση με την οποία εκδηλώνεται το άγχος αποχωρισμού μπορεί να ποικίλλει. Ορισμένα παιδιά μπορεί να το βιώσουν αργότερα, μεταξύ 18 μηνών και 2,5 ετών. Μερικά δεν το βιώνουν ποτέ. Δεδομένου ότι κάθε παιδί έχει διαφορετική ιδιοσυγκρασία -χωρίς να παραβλέπουμε και τον καθοριστικό ρόλο που παίζει το οικογενειακό περιβάλλον-, κάποια παιδιά επιδεικνύουν μεγαλύτερη αντίσταση στο άγχος από κάποια άλλα, πράγμα που σημαίνει ότι θα αντιμετωπίσουν πιο ομαλά ζητήματα αποχωρισμού και επανασύνδεσης.

Πόσο διαρκεί το άγχος αποχωρισμού;

Είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε το πόσο διαρκεί το άγχος αποχωρισμού, καθώς εξαρτάται από την προσωπικότητα του παιδιού και από τη διαχείριση των μελών της οικογένειας. Έτσι, για κάποια παιδιά διαρκεί λίγους μήνες, ενώ για άλλα μπορεί να διαρκέσει και μέχρι τα 3 ή 4 έτη. 

Επίσης, άγχος αποχωρισμού που είχε υποχωρήσει, μπορεί να επανεμφανιστεί ή να κλιμακωθεί λόγω αλλαγής συνθηκών ή ρουτινών (π.χ. αποθηλασμός, έναρξη ημερήσιας φροντίδας, διακοπές, ασθένεια, μετακόμιση, χωρισμός γονέων, άφιξη νέου μέλους στην οικογένεια, κλπ.). Η απάντηση, λοιπόν, στο πότε τελειώνει το άγχος αποχωρισμού δεν είναι η ίδια για όλους.

Πώς εκδηλώνεται το άγχος αποχωρισμού;

Όταν ένας γονέας (στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η μητέρα) ή ένας κύριος φροντιστής ετοιμάζεται να απομακρυνθεί από το παιδί, εκείνο μπορεί να:

  • ξεσπάσει σε κλάματα
  • κάνει έκρηξη θυμού (tantrum)
  • αντισταθεί στη φροντίδα άλλων, στην προσπάθειά του να πείσει τον γονέα/φροντιστή να μη φύγει
  • δείξει σημάδια φόβου και ανησυχίας όταν ο γονέας/φροντιστής πάει σε άλλο δωμάτιο, το αφήσει στον παιδικό σταθμό ή το αφήσει μόνο την ώρα του ύπνου
  • αρνείται να αφήσει τον γονέα/φροντιστή να φύγει από κοντά του όταν το βάζει για ύπνο ή/και μπορεί να ξυπνήσει κατά τη διάρκεια της νύχτας και να ψάχνει τον γονέα κλαίγοντας
  • προσκολληθεί στον γονέα/φροντιστή σε νέες ή άγνωστες καταστάσεις μέχρι να αισθανθεί αρκετά άνετα

Οι συμπεριφορές αυτές συνήθως υποχωρούν μόλις ο γονέας/φροντιστής βγει από το οπτικό του πεδίο. Αυτό το άγχος εξυπηρετεί τον σκοπό να κρατά το παιδί κοντά στον γονέα/φροντιστή, που είναι η πηγή της αγάπης και της ασφάλειάς του.

Η θετική πλευρά του άγχους αποχωρισμού!

Παραδόξως, το άγχος αποχωρισμού μπορεί να είναι σημάδι της αυξανόμενης αυτονομίας ενός παιδιού. Έχει τη δική του άποψη για την κατάσταση—ότι οι γονείς δεν πρέπει να φύγουν— και θέλει να ασκήσει έλεγχο.

Ακόμη, να σημειωθεί ότι η απροθυμία του μικρού να αφήσει τους γονείς του είναι καλό σημάδι ότι έχει αναπτυχθεί υγιής δεσμός μεταξύ τους. Με τον καιρό, το παιδί θα μπορέσει να θυμάται ότι πάντα επιστρέφουν αφού φύγουν, και αυτό θα του προσφέρει αρκετή παρηγοριά όσο λείπουν. Αυτή η διαδικασία δίνει επίσης στα παιδιά την ευκαιρία να αναπτύξουν δεξιότητες διαχείρισης δυσκολιών και περισσότερη ανεξαρτησία.

Τι προκαλεί το άγχος αποχωρισμού;

Η έναρξη του άγχους αποχωρισμού συμπίπτει με την κατανόηση της «μονιμότητας του αντικειμένου» από τα παιδιά. Η μονιμότητα του αντικειμένου είναι ένα σημαντικό γνωστικό ορόσημο που επιτυγχάνεται όταν το μωρό σας αρχίζει να καταλαβαίνει ότι ένα παιχνίδι, γονέας ή άλλο γνώριμο πρόσωπο ή αντικείμενο εξακολουθεί να υπάρχει, ακόμα κι αν δεν μπορεί να το δει. Η έννοια της μονιμότητας του αντικειμένου σημαίνει ότι το μωρό σας αρχίζει να μπορεί να φαντάζεται ή να «βλέπει» ένα πρόσωπο ή αντικείμενο στο μυαλό του, ακόμα κι αν δε βρίσκεται μπροστά του. Καθώς το μωρό σας αρχίζει να κατανοεί καλύτερα αυτήν την έννοια, θα αρχίσει επίσης να νιώθει ότι του λείπετε όταν δεν είστε εκεί. Καταλαβαίνει ότι όταν φεύγετε από το δωμάτιο, δεν έχετε φύγει για πάντα.

Ταυτόχρονα, η κατανόησή του για την έννοια του χρόνου είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Το αποτέλεσμα; Ένας γονέας που φεύγει από το οπτικό του πεδίο — ακόμα και για λίγα λεπτά! — μπορεί να φανεί καταστροφικό. Για παράδειγμα, το να το αφήσετε σε ένα δωμάτιο για λίγα λεπτά ή με μία νταντά για όλο το βράδυ μπορεί να είναι εξίσου τρομακτικό για εκείνο. Και το να του πείτε ότι θα επιστρέψετε «αμέσως» ή «σύντομα» δεν είναι βοηθητικό.

Αυτά τα συναισθήματα μπορούν να συνεχιστούν και να ενταθούν κατά τη νηπιακή ηλικία, καθώς το μικρό σας γίνεται πιο ανεξάρτητο και βιώνει περισσότερες καταστάσεις όπου είστε χώρια ή όπου νιώθει αβεβαιότητα. Δεν είναι σπάνιο το άγχος αποχωρισμού να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια μεγάλων αλλαγών, όπως όταν το παιδί ξεκινάει παιδικό σταθμό, αποκτά νέο φροντιστή (όπως μία νταντά), έρχεται στον κόσμο ένα νέο αδελφάκι, όταν η οικογένειά σας μετακομίζει σε νέο σπίτι ή όταν υπάρχουν εντάσεις στο σπίτι.

Συν τις άλλοις, οι διαμαρτυρίες του μικρού σας είναι πιθανό να ενταθούν όταν δε νιώθει καλά. Η πείνα, η εξάντληση ή η ασθένεια σχεδόν εγγυημένα θα αυξήσουν την ένταση της γκρίνιας του.

Πώς να διαχειριστείτε το άγχος αποχωρισμού;

Το άγχος αποχωρισμού μπορεί να είναι ένα τυπικό μέρος της νηπιακής ηλικίας, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι είναι ευχάριστο (ούτε για το μικρό σας, ούτε για εσάς). Οι παρακάτω στρατηγικές μπορούν να βοηθήσουν να γίνουν οι αποχαιρετισμοί σας λίγο πιο εύκολοι:

  • Πάνω απ’ όλα, παραμείνετε υπομονετικοί και υποστηρικτικοί ενώ βλέπετε το παιδί να δυσκολεύεται. Αποφύγετε τα αρνητικά σχόλια. Ταυτόχρονα, παραμείνετε σταθεροί στις πρακτικές σας, θέτοντας τα κατάλληλα όρια, καθώς είναι ο μόνος τρόπος το παιδί να γίνει πιο ανεξάρτητο.
  • Αγαπημένος δεν είναι μόνο ένας. Είναι βοηθητικό το παιδί να νιώσει ότι υπάρχουν κι άλλα άτομα διαθέσιμα στη ζωή του πέρα από τη μητέρα του. Εάν το παιδί έχει μάθει από όταν γεννήθηκε να είναι συνεχώς μαζί σας, είναι πιθανό να βιώσει έντονο άγχος μόλις κληθεί να σας αποχωριστεί. Ενθαρρύνετε/ αφήστε τον μπαμπά να έχει ενεργό ρόλο στο μεγάλωμα του παιδιού, κάνοντας πράγματα μαζί του στα οποία δεν είστε παρούσα. Βάλτε σε αντίστοιχους ρόλους τη γιαγιά, την νταντά ή όποιον ενήλικο εμπιστοσύνης έχετε στη διάθεσή σας για βοήθεια.
  • Βρείτε την κατάλληλη χρονική στιγμή. Προσπαθήστε να μην ξεκινήσετε παιδικό σταθμό ή να αφήσετε το παιδί σας με έναν άγνωστο φροντιστή μεταξύ 8 μηνών και 1 έτους, όταν είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί το άγχος αποχωρισμού. Επίσης, αποφύγετε να αποχωρήσετε όταν το παιδί σας είναι κουρασμένο, πεινασμένο ή ανήσυχο. Αν είναι δυνατόν, προγραμματίστε τις αποχωρήσεις σας μετά από ύπνους και γεύματα.
  • Εξασκηθείτε στην ανεξαρτητοποίηση από το σπίτι. Τα παιδιά με άγχος αποχωρισμού τείνουν να ακολουθούν τον γονέα μέσα στο σπίτι από το ένα δωμάτιο στο άλλο. Ενθαρρύνετε το παιδί να παίξει μόνο του ή να κάτσει μόνο του στο δωμάτιό του, ενώ εσείς κάνετε κάτι άλλο, και επιβραβεύστε την επιτυχία του. Μπορείτε να ξεκινήσετε με μικρά χρονικά διαστήματα τα οποία σταδιακά θα αυξάνετε.
  • Εξασκηθείτε στον αποχωρισμό. Αρχικά, αφήστε το παιδί μόνο με κάποιο άτομο εμπιστοσύνης για μικρά χρονικά διαστήματα και σταδιακά για μεγαλύτερα. Τα μικρά και σταδιακά διαλείμματα από το βασικό πρόσωπο φροντίδας μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να ανεξαρτητοποιηθεί πιο ομαλά.
  • Βοηθήστε το νήπιο να γνωρίσει καλύτερα τον φροντιστή του. Μπορείτε να μετριάσετε το άγχος αποχωρισμού αν το παιδί σας νιώθει άνετα με τον φροντιστή ή την νταντά. Βοηθήστε το παιδί να συνηθίσει αυτό το άτομο εκ των προτέρων, αφήνοντάς το να έρθει μερικές φορές για παιχνίδι ενώ είστε ακόμα στο σπίτι σε άλλο δωμάτιο.
  • Προετοιμάστε το παιδί εκ των προτέρων για τον αποχωρισμό, καθώς και για την επανασύνδεση. Όπως πάντα με τα νήπια, μια σύντομη και θετική εξήγηση λειτουργεί καλύτερα από μια μακροσκελή. Για παράδειγμα, μπορείτε να του πείτε: «Η [νταντά] θα έρθει το πρωί, ενώ εμείς θα πάμε στη δουλειά και μετά θα επιστρέψουμε στο σπίτι». Επαναλάβετε αυτό το σενάριο πολλές φορές, με έμφαση στην επιστροφή σας.
  • Μειώστε την αίσθηση του απρόβλεπτου. Αν το παιδί γνωρίζει τι να περιμένει από το σχολείο ή την εξωσχολική δραστηριότητα, είναι πιο πιθανό να είναι λιγότερο αγχωμένο και αρνητικό. Μειώστε την αίσθηση του απρόβλεπτου λέγοντας ιστοριούλες για το τι θα κάνει, τι θα μάθει, πείτε του ότι θα έχει κι άλλα παιδάκια εκεί, ότι θα παίξει, αν μπορείτε βρείτε το όνομα της δασκάλας… οτιδήποτε μπορεί να κάνει ένα άγνωστο πλαίσιο πιο οικείο εκ των προτέρων.
  • Κρατήστε τους αποχαιρετισμούς σύντομους. Όταν έρθει η ώρα, πείτε στο παιδί σας ότι θα φύγετε, πότε θα επιστρέψετε για να το πάρετε και φύγετε ήρεμα χωρίς αναβολές και χωρίς να το κάνετε μεγάλο θέμα. Αν δείξετε άγχος ή επιστρέφετε ξανά για μια ακόμη αγκαλιά, θα πιστέψει ότι υπάρχει κάτι για το οποίο πρέπει να ανησυχεί.
  • Να αποχαιρετάτε πάντα το παιδί όταν φεύγετε. Αν και μπορεί να μπείτε στον πειρασμό να φύγετε όταν το παιδί είναι απασχολημένο, αποφύγετε να φεύγετε χωρίς να το αποχαιρετήσετε, καθώς αυτό μπορεί να το κάνει να ανησυχεί ότι μπορεί να εξαφανιστείτε ξαφνικά — και να οδηγήσει σε περισσότερο άγχος και προσκόλληση. Προσπαθήστε να του δείξετε ότι ο αποχωρισμός είναι προσωρινός και δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.
  • Μείνετε ήρεμοι και συνεπείς. Αν το παιδί αρχίσει να κλαίει, μείνετε ήρεμοι και δείξτε του εμπιστοσύνη. Καθησυχάστε το ότι θα επιστρέψετε και εξηγήστε πότε θα γυρίσετε με έννοιες που μπορεί να καταλάβει (π.χ. μετά το μεσημεριανό ή μόλις ξυπνήσει). Δώστε την πλήρη προσοχή σας όταν λέτε αντίο και, όταν πείτε ότι φεύγετε, κρατήστε την υπόσχεσή σας. Μια επιστροφή την τελευταία στιγμή απλά θα χειροτερεύσει τα πράγματα.
  • Αναπτύξτε ένα τελετουργικό για τον αποχαιρετισμό. Μπορεί να βοηθήσει να δημιουργήσετε μια πολύ σύντομη ρουτίνα για τη διαδικασία. Μπορείτε να πείτε έναν ευχάριστο, γεμάτο αγάπη, αλλά σταθερό αποχαιρετισμό, όπως: «Θα έρθω να σε πάρω μετά τη δουλειά. Σ’ αγαπώ!». Στη συνέχεια, αγκαλιάστε το παιδί σας και φύγετε. Διατηρώντας τους αποχαιρετισμούς ίδιους κάθε φορά, δημιουργείτε μια οικεία μετάβαση από το να είναι μαζί σας στο να είναι μόνο του.
  • Δώστε στο παιδί φιλιά να βάλει στην τσέπη του και ζητήστε τα δικά του για την τσέπη σας. Ένα όμορφο κόλπο για να μειώσετε το άγχος αποχωρισμού είναι να του πείτε ότι όποτε του λείπετε, μπορεί να βάλει το χέρι στην τσέπη του και τα φιλιά σας θα είναι πάντα εκεί για αυτό. Στη συνέχεια, πείτε του ότι μπορείτε να κάνετε κι εσείς το ίδιο. Έτσι, δε θα είναι ποτέ χωρίς ένα κομμάτι σας και αυτή η μικρή ρουτίνα θα το βοηθήσει να καταλάβει ότι είναι ώρα να φύγετε. Αν τα φιλιά είναι πολύ αφηρημένα για εκείνο, μπορείτε να σχεδιάσετε μια καρδιά ή άλλο σύμβολο στο χέρι του και ένα αντίστοιχο στο δικό σας.
  • Χρησιμοποιήστε ένα αντικείμενο με συναισθηματική αξία. Δώστε στο παιδί σας ένα αγαπημένο αντικείμενο για να κρατάει όταν είναι μακριά σας. Το ειδικό αυτό αντικείμενο μπορεί να είναι κάτι που θα επιλέξει μόνο του και θα του θυμίζει το σπίτι και την οικογένεια. Είναι σημαντικό να έχει πρόσβαση σε αυτό όποτε το χρειάζεται και να μην είναι υπό τον έλεγχο των ενηλίκων. Έτσι, το παιδί σας μπορεί να το χρησιμοποιήσει για να καθησυχάζει τον εαυτό του όταν νιώθει άγχος αποχωρισμού.
  • Ετοιμάστε μια δραστηριότητα. Ζητήστε από την νταντά ή τη δασκάλα να έχει έτοιμη μια δραστηριότητα μόλις αφήσετε το παιδί σας. Το να ασχοληθεί με ένα παιχνίδι ή κάποια δραστηριότητα αποσπά την προσοχή του από το γεγονός ότι φεύγετε.
  • Μην τηλεφωνείτε για να πείτε γεια. Το να τηλεφωνήσετε μπορεί να φαίνεται καλή ιδέα, ειδικά αν το παιδί σας ήταν αναστατωμένο όταν φύγατε, αλλά μην το κάνετε (αν πρέπει να τηλεφωνήσετε για να καθησυχάσετε το δικό σας άγχος, μιλήστε μόνο με τη δασκάλα/νταντά). Αν το παιδί σας ακούσει τη φωνή σας αφού έχει ηρεμήσει, θα του θυμίσετε ότι του λείπετε και είναι πιθανό να ξεσπάσει ξανά.
  • Να είστε χαλαροί όταν επιστρέψετε στο σπίτι. Να είστε τόσο φυσικοί για την επανασύνδεση όσο ήσασταν για τον αποχωρισμό. Αν ενεργήσετε σαν να επιστρέψατε από την εξορία, θα δώσετε το σήμα στο παιδί σας ότι το να σας αποχωριστεί είναι επικίνδυνο (αφού είστε τόσο ανακουφισμένοι και υπερβολικά χαρούμενοι που το ξαναπήρατε στην αγκαλιά σας!), κάτι που θα ενισχύσει περαιτέρω το άγχος αποχωρισμού. Αντί για αυτό, πείτε «Γύρισα!» σαν να μην ήταν καθόλου σημαντικός ο αποχωρισμός — και με λίγη τύχη, θα είναι πραγματικά έτσι.
  • Στοχεύστε στη σταθερότητα και στην προβλεψιμότητα. Αν το παιδί αλλάζει συχνά σχολεία, νταντά, δασκάλους, είναι πιθανό να δυσκολευτεί να νιώσει άνετα κάπου χωρίς εσάς.
  • Μειώστε τις πηγές φόβου. Το παιδί είναι πιο πιθανό να μη φοβάται αν τα προγράμματα που παρακολουθεί στην τηλεόραση είναι κατάλληλα για την ηλικία του.
  • Μιλήστε για τα συναισθήματα. Μιλήστε με το παιδί για το τι έγινε όταν ήταν μόνο του: τι έκανε, πώς ένιωσε, τι θα μπορούσε να κάνει για να νιώσει καλύτερα. Βοηθήστε το να ονοματίσει τα συναισθήματά του, π.χ. «Αυτό που αισθάνεσαι λέγεται λύπη. Όταν η μαμά δεν είναι κοντά σου, αισθάνεται κι αυτή ακριβώς το ίδιο». Μερικές φορές το μόνο που χρειάζεται ένα παιδί είναι ένας τρόπος για να εκφράσει τους φόβους του. Μαθαίνοντάς του να δίνει ένα όνομα σε αυτό που αισθάνεται, το βοηθά να εκτονώσει το άγχος του.
  • Τέλος, αναγνωρίστε και διαχειριστείτε τα δικά σας συναισθήματα. Ισχύει, άλλωστε, ότι «πίσω από ένα παιδί με άγχος αποχωρισμού, κρύβεται ένας γονέας με άγχος αποχωρισμού», ο οποίος έχει να αντιμετωπίσει τα δικά του συναισθήματα που εγείρονται στη φάση αυτή, τα οποία πιθανόν να συνδέονται με δικά του οικογενειακά βιώματα (ή/και τραύματα).

Πότε να ανησυχήσετε για το άγχος αποχωρισμού;

Σε έναν μικρό αριθμό περιπτώσεων, παιδιά που έχουν ξεπεράσει τη νηπιακή ηλικία μπορεί να αναπτύξουν διαταραχή άγχους αποχωρισμού, η οποία χαρακτηρίζεται από τα εξής:

  • Επαναλαμβανόμενη υπερβολική δυσφορία με πραγματικό ή αναμενόμενο αποχωρισμό
  • Επίμονη και εκτεταμένη ανησυχία που διαρκεί για μήνες
  • Προσκόλληση που παραμένει στα χρόνια του δημοτικού
  • Εμφανίζεται σε μια ευρεία γκάμα καταστάσεων
  • Μειώνει τη συμμετοχή του παιδιού σε σημαντικές δραστηριότητες όπως το σχολείο, τις φιλίες του και το παιχνίδι
  • Απροθυμία ή άρνηση να βγει έξω, όπως να πάει στο σχολείο
  • Άρνηση να μείνει χωρίς τον γονέα του στο σπίτι ή σε άλλα περιβάλλοντα
  • Άρνηση να κοιμηθεί χωρίς να είναι κοντά στον γονέα του
  • Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες που σχετίζονται με τον αποχωρισμό
  • Επαναλαμβανόμενα σωματικά συμπτώματα (όπως ναυτία, έμετοι, δύσπνοια ή κρίσεις πανικού) όταν ο αποχωρισμός συμβαίνει ή αναμένεται
  • Το άγχος παραμένει παρά τη διαρκή προσπάθεια και τους κατάλληλους χειρισμούς των γονέων

Δώστε προσοχή αν το παιδί σας δείχνει ασυνήθιστα ισχυρή αντίσταση στο να πάει στον παιδικό σταθμό ή να μείνει με συγκεκριμένο φροντιστή. Αυτό μπορεί να είναι ο τρόπος του να σας δείξει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα με τη συγκεκριμένη κατάσταση, το οποίο χρειάζεται να αντιμετωπιστεί.

Το άγχος αποχωρισμού στα νήπια μπορεί να είναι δύσκολο για όλους στο διάστημα που το βιώνετε. Ωστόσο, με τον καιρό, το μικρό σας θα αρχίσει να νιώθει πιο άνετα κάνοντας πράγματα χωρίς εσάς. Και μια μέρα, μπορεί ακόμα και να πιάσετε τον εαυτό σας να σας λείπει το τότε προσκολλημένο πάνω σας παιδάκι σας!

Πηγές